Potrzeba, jak wiadomo, jest matką wynalazku. Wynalezienie elektrycznego oświetlenia i rozpoczęta w tym momencie historia oświetlenia  pozwoliły człowiekowi uwolnić się od konieczności pilnowania ognia. Zanim jednak ludzkość zaczęła korzystać z prądu – przeszła przez wiele oświetleniowych historii. Jak się zaczęła przygoda ze światłem? Z jakich rodzajów światła korzystamy obecnie i jaki mają one wpływ na nasz organizm?

Historia oświetlenia – jak wyglądało oświetlenie w dawnych czasach?

Historia oświetlenia to kilka tysięcy lat, w ciągu których sztuczne oświetlenie przeszło prawdziwą rewolucję.

Słońce i ogień

Historia światła zaczęła się od… słońca! Światło i jasność nie tylko ułatwiały ludziom życie (i to od zarania dziejów), ale również pozwalały odstraszać nocne mary. Kult słońca występował w różnych kulturach, często wiązano go z boskimi mocami. Do światła słonecznego z czasem dołączyło światło, które dawał ogień. Z ognia korzystali już jaskiniowcy. Dzięki świetlistemu kręgowi wewnątrz jaskini (pod warunkiem, że miała odpowiednią wysokość lub „komin”) lub u wejścia do niej, praczłowiek mógł wydłużyć swoją aktywność na czas po zmroku. Następnie pojawiła się potrzeba przenoszenia ognia, którą zaspokoiło łuczywo, które stało się pierwowzorem pochodni. Sprzed 5 tysięcy lat pochodzą pierwsze naczynia na olej, czyli kaganki. Wówczas również Egipcjanie posiedli umiejętność wyplatania knotów, najczęściej z włókien lnu i konopi. Około 4 tysięcy lat temu odkryto, że pszczeli wosk podsyca ogień, a blaskiem pierwszych świec cieszyli się najprawdopodobniej Etruskowie już w II w. p.n.e. Świece były jednak bardzo drogie – używano ich więc głównie podczas jakiś podniosłych wydarzeń, najczęściej związanych z obrządkami religijnymi. Mimo że starożytność znała już nie tylko ogień, ale również pochodnie, kaganki, świece, a nawet lampy oliwne, to i tak kolejne stulecia były w historii oświetlenia „wiekami ciemnymi” – na sztuczne światło mogli pozwolić sobie bowiem wyłącznie najzamożniejsi.

Świece i nafta – co było pierwsze: świeczka czy lampa naftowa?

W X wieku świece nieco staniały za sprawą wynalezienia ich tańszych odpowiedników – świec łojowych. Do połowy XVIII wieku bazowano na tym podstawowym zestawie oświetleniowym, udoskonalano go i wymyślano kolejne sposoby na rozjaśnienie wnętrz. Tak w historii światła zapisały się różnorodne świeczniki i lichtarze, pierwsze żyrandole (w V – VI wieku podwieszano pod sufitem koła, na których ustawiano świeczki) i kinkiety (pochodnie wkładano do specjalnych uchwytów przymocowanych do ścian, a kaganki wieszano na hakach, montowano również przyścienne świeczniki). Przełom XVIII i XIX wieku to okres wzmożonych prac nad lampą olejną – dodano do niej szklany kominek nad płomieniem, doprowadzono od dołu powietrze do knota i zainstalowano palnik, który spowodował sześciokrotny wzrost jasności płomienia. Na początku XIX wieku wynaleziono świecę stearynową, która była efektywna (w przeciwieństwie do świec łojowych) i tania w produkcji, z kolei pod koniec XIX wieku zastąpiła ją świeca parafinowa stosowana do dnia dzisiejszego.

Przełom XVIII i XIX wieku to również początek kariery gazu świetlnego (uwalniany w procesie produkcji koksu) – w 1809, za pomocą lamp gazowych oświetlono ulice Londynu, a 10 lat później Paryża. Kolejnym oświetleniowym krokiem w historii lamp były te łukowe, których działanie polegało na odpowiednim zbliżeniu do siebie elektrod i przepływie prądu między nimi. Prywatne mieszkania wciąż jednak były oświetlane głównie świeczkami i lampami olejnymi. W 1853 roku, Ignacy Łukasiewicz wydestylował naftę, a następnie stworzył lampę naftową, która w kolejnych dziesięcioleciach była najpopularniejszym urządzeniem służącym do oświetlenia w dawnych czasach wnętrz domów. Lampy naftowe zyskały z czasem różne formy – używano ich jako lamp biurkowych i lampek nocnych, ale również wiszących lamp salonowych, kinkietów, a nawet reflektorów do pojazdów drogowych i latarni morskich. To dzięki lampom naftowym zaczęło się robić jasno na świecie!

Żarówka – historia powstania

W oświetleniu zewnętrznym prym wiodły lampy gazowe, zaś w oświetleniu wewnętrznym – lampy naftowe. Schyłek XIX przyniósł im jednak poważnego konkurenta, żarówkę. Żarniki próbowano wytwarzać już w połowie XIX wieku. Po próbach z platyną, włóknem bambusowym i węglem drzewnym – w 1878 roku Joseph Wilson Swan przeprowadził udaną próbę z włóknem węglowym. Pierwsza żarówka elektryczna wyposażona w węglowy żarnik rozbłysła rok później, 21 października 1879 roku, a jej twórcą był zespół kierowany przez Thomasa Alvę Edisona. Kolejne lata historii światła upłynęły na udoskonalaniu pierwotnej żarówki: szklanką bańkę zaczęto wypełniać rozrzedzonym argonem, w żarniku zastosowano drucik wolframowy, który w kolejnych latach zwinięto w spiralkę. Historia żarówki wskazuje na to, iż zyskała swój ostateczny kształt (z dwuskrętnym żarnikiem) w 1930 roku. Alternatywą dla zwykłych żarówek stały się żarówki halogenowe, w których bańkę szklaną wypełniono gazem szlachetnym z halogenem (zamiast gazu obojętnego, najczęściej argonu z domieszką azotu) - jego zadaniem było regenerowaniem żarnika, a w konsekwencji przedłużenie żywotności źródła światła.

Neony i fluorescencja

Równocześnie z pracami nad udoskonalaniem żarówki elektrycznej, prowadzono prace nad skonstruowaniem lampy neonowej, w której źródłem światła były atomy gazu (neony) wzbudzane przez wyładowania elektryczne. Według historii oświetlenia pierwszą lampę neonową skonstruował Georges Claude, w 1910 roku – była ona pierwowzorem stosowanych do dnia dzisiejszego jarzeniówek. Jarzeniówki świeciły zimnym i niezbyt przyjemnym dla ludzkiego oka światłem, ale były również tańsze i trwalsze niż żarówki, co spowodowało, że zaczęto je coraz chętniej stosować w oświetleniu powierzchni handlowych i przemysłowych. Z kolei w 1938 roku rozbłysły pierwsze lampy fluorescencyjne, które świeciły wykorzystując zjawisko luminescencji.

Oświetlenie LED-owe

Zjawisko elektroluminescencji w krysztale węglika krzemu zaobserwowano już w 1907, choć sam termin „elektroluminescencji” pojawił się dopiero 29 lat później. Pierwsze diody elektroluminescencyjne emitowały światło wyłącznie w podczerwieni – znalazły zastosowano w czujnikach fotoelektrycznych. Pod koniec lat 60. opracowano pierwsze diody, które emitowały promieniowanie czerwone w zakresie widzialnym. . Kolejne lata historii oświetlenia upłynęły na eksperymentowaniu z kolejnymi przewodnikami i uzyskiwaniu różnych barw promieniowania, kolejno: pomarańczowej, zielonej i żółtej. Pierwszą diodą, która najbardziej przypominała te stosowane obecnie i odbiegała od oświetlenia w dawnych czasach, była dioda żółta wynaleziona w 1972 roku przez George’a Craforda (świeciła dziesięć razy jaśniej niż LED-y czerwone). W połowie lat 80. XX wieku zastosowano nowe związki czteroskładnikowe, co pozwoliło na wyprodukowanie super jasnych diod nowej generacji. W kolejnym dziesięcioleciu pojawiły się jeszcze wydajniejsze LED-y, po raz pierwszy również świecące na niebiesko. Technologię LED-ową zaczęto wprowadzać do powszechnego użytku dopiero w XXI, przede wszystkim za sprawą dążenia do ograniczenia, a następnie wycofania energochłonnych tradycyjnych żarówek. LED-owe źródło może pracować nawet ponad 50 tysięcy godzin (czyli kilkadziesiąt razy dłużej niż zwykła żarówka) i zużywa znacznie mniej energii elektrycznej niż tradycyjna żarówka.

Rodzaje źródeł światła

Współcześnie używa się czterech podstawowych źródeł światła:

• Żarówki – światło jest tutaj emitowane przez rozgrzany w wyniku przepływu prądu, najczęściej wolframowy żarnik (temperatura topnienia wolframu wynosi 3420 oC i jest ponad dwukrotnie wyższa niż temperatura topnienia stali); żarówka nie jest wydajnym źródłem światła, bo jedynie około 5% energii powstałej w wyniku przepływu prądu przez żarnik jest odzyskiwane w postaci światła, pozostałe 95% - ogrzewa żarnik i jest emitowane w postaci ciepła (żarówki mocno się nagrzewają);

• Żarówki halogenowe – bańka żarówki halogenowej wypełniona jest halogenkami, czyli związkami bromu, chloru, fluoru i jodu, które wiążą odparowany wolfram; cząsteczki wolframu łączą się z cząsteczkami halogenu już w temperaturze 1400 oC, a następnie w pobliżu rozżarzonej skrętki – rozdzielają się i wolfram ponownie osadza się na skrętce powracając tym samym do obiegu; żarówki halogenowe wprowadzono na rynek w 1960 roku, mają zdecydowanie wyższą skuteczność świetlną i są trwalsze niż tradycyjne żarówki;

• Jarzeniówki, czyli lampy wyładowcze – Jarznik to hermetycznie zamknięta, przezroczysta rurka, w rurkę wtopione są elektrody, między którymi dochodzi do wyładowań elektrycznych (stąd nazwa: lampy wyładowcze), a te z kolei powodują świecenie się substancji wypełniającej Jacznik; do niezbędnych elementów jarzeniówek należą: zapłonnik i statecznik (stabilizuje wartość prądu, dzięki niemu lampy nie migają podczas pracy);

• Diody LED – światło LED-owe wydzielane jest w procesie elektroluminescencji (przemiany energetyczne zachodzące na poziomie atomowym w półprzewodnikach pod wypływek prądu elektrycznego); diody LED-owe są bardzo wydajne i energooszczędne.

Rola oświetlenia kiedyś i teraz

Historia oświetlenia pokazuje, że ostanie kilkadziesiąt lat to ciągłe doskonalenie źródeł światła – zarówno pod względem technicznym, ekonomicznym, jak i użytkowym oraz estetycznym. Współcześnie światło nie służy już wyłącznie do zaspokajania podstawowych potrzeb człowieka, jak postrzegane było oświetlenie w dawnych czasach. Współczesnemu człowiekowi zarzuca się marnotrawstwo energii – bez wahania sięgamy bowiem po kolejne rozwiązania technologiczne, oświetlamy kolejne ulice, podświetlamy zabytki, dekorujemy światłem fontanny… Do światła przywykliśmy już tak bardzo, że nawet nie zauważamy, że w naszych miastach już niemal nie ma nocy, ani nie widać rozgwieżdżonego nieba – zbawienny dar sztucznego oświetlenia doceniamy dopiero wtedy, gdy nagle zabraknie prądu. Czy to oznacza, że światło mają wszyscy? Nie, na satelitarnych zdjęciach Ziemi wyraźnie widać granice między cywilizacją dobrobytu, a tą częścią świata, dla której światło wciąż jest nieosiągalnym w większym wymiarze luksusem.

Jak oświetlenie wpływa na człowieka?

Światło pełni w życiu człowieka dwie podstawowe funkcje:

• Funkcję oświetlenia - człowiek nie widzi w ciemności, a mimo posiadania aż pięciu zmysłów to wzrok jest tym, od którego pochodzi ponad 80% informacji o otoczeniu (dokładnie: 83% - wzrok, 11% - słuch, 3,5% - węch, 1,5% - dotyk, 1% - smak); światło jest więc człowiekowi potrzebne do postrzegania otaczającego go świata, rozróżniania szczegółów, dostrzegania ruchu, a także kreowania nastroju;

• Funkcję biologiczną – światło ma pośredni i bezpośredni wpływ na procesy biologiczne zachodzące w ciele człowieka (m.in. na gospodarkę hormonalną, krążenie krwi i metabolizm); ponadto nadaje funkcjonowaniu człowieka pewien określony rytm (przede wszystkim dobowy).

Prawidłowe oświetlenie (dobrze dobrane, wykonane i serwisowane) ma pozytywny wpływ na człowieka w wielu aspektach jego życia, wpływa m.in. na:

• Zdrowie (do rozwoju niektórych zaburzeń psychicznych i depresji może przyczynić się właśnie nieodpowiednia ilość i rodzaj światła; leczy się je również z użyciem światła);

• Nastrój i samopoczucie;

• Wydajność i dokładność (w pracy, w szkole, w wykonywaniu codziennych obowiązków);

• Wrażenia estetyczne (światło samo w sobie współtworzy nastrój miejsc i chwil, ale również dekoruje, ozdabia i upiększa różnego rodzaju rzeczy oraz architekturę mniejszą i większą);

• Bezpieczeństwo (zarówno to związane z wykonywaniem różnego rodzaju zadań zawodowych oraz działaniami podejmowanymi w czasie wolnym, jak i bezpieczeństwo podczas korzystania po zmroku z ulic, dróg i chodników);

• Jakość życia (światło dobrane do specyficznych potrzeb ludzi może podnosić jakość ich życia i poprawiać komfort).

Fototerapia

Światło ma wpływ na nasze zdrowie, a światło naturalne stosowano w terapiach leczniczych już w starożytnym Egipcie. Współcześnie światłoterapia (zwana również fototerapią lub uminoterapią) to metody leczenia światłem naturalnym i sztucznym. W fototerapii wykorzystuje się zarówno światło widzialne dla ludzkiego oka, jak i to niewidzialne.

Światło widzialne stosuje się m.in. w:

• Leczenie zaburzeń psychicznych i depresji – światło może odprężać i dodawać energii, niedobór światła może więc powodować wahania nastrojów i przygnębienie; wyliczono, że dla dobrego samopoczucia człowiek potrzebuje energii w postaci widzialnej fali promieniowania o długości od 380 do 770 nanometrów (w pochmurny dzień odbierane przez nas fale są znacznie krótsze) – za pomocą światłoterapii możemy dostarczać naszemu organizmowi odpowiednią ilość światła przez cały rok;

• Wyrównanie / podniesienie poziomu melatoniny w organizmie – melatonina reguluje rytm dobowy człowieka, a jej obniżony poziom może skutkować zaburzeniami snu i wahaniami nastrojów; za pomocą fototerapii można regulować cykl dobowy zgodnie z trybem dnia i nocy (to często stosowana metoda w przypadku osób często podróżujących samolotami i cierpiących na „jet lag”, czyli zaburzenia snu związane ze zmianami stref czasowych);

• Leczenie nowotworów – terapia fotodynamiczna to forma leczenia wykorzystująca nietoksyczne związki światłoczułe, które następnie poddaje się ekspozycji na określony rodzaj światła – związki te stają się toksyczne dla komórek nowotworowych (ale również bakterii, grzybów i wirusów) i w konsekwencji niszczą je; terapię fotodynamiczną stosuje się powszechnie w leczeniu trądziku;

Światło niewidzialne, czyli promieniowanie podczerwone wykorzystywane jest w wielu dziedzinach medycyny. Długość fal podczerwonych wynosi 720 – 15000 nanometrów i działa rozgrzewająco na tkanki, poprawiając ich ukrwienie i obniżając napięcie mięśniowe oraz przyspieszając przemiany komórkowe. Światło niewidzialne jest wykorzystywane w terapii leczenia bólów różnego pochodzenia (m.in. bólów stawowych i okołokręgosłupowych, czy migrenowych bólów głowy), sięga się po nie również w walce z dolegliwościami powstałymi w wyniku udarów, wylewów i zawałów, a także w terapiach nowotworowych.

Światło w medycynie estetycznej

Światło znajduje swoje zastosowanie również w medycynie estetycznej i kosmetologii. IPL (Intense Pulse Light, czyli silny impuls świetlny) oraz laser używane są w fotodepilacji (dzięki IPL możemy pozbyć się czasowo niechcianego owłosienia) i fotoepilacji (dzięki laserowi możemy pozbyć się trwale niechcianego owłosienia) oraz fotoodmładzaniu i usuwaniu różnego rodzaju niedoskonałości skóry (np. przebarwień, blizn, czy zmian naczyniowych). W przypadku IPL mamy do czynienia z szerokim spektrum niespójnych fal świetlnych o różnej długości, a w przypadku lasera – z uporządkowaną w jednym kierunku wiązką światła o jednej długości fali.

Rodzaje oświetlenia - definicje

Oświetlenie można podzielić na minimum kilka rodzajów, ze względu na jego specyficzne cechy oraz walory użytkowe. Poniżej definicje najważniejszych rodzajów oświetlenia.

Oświetlenie naturalne – tym mianem określa się światło naturalne, czyli światło słoneczne.

Oświetlenie sztuczne - to światło widzialne, którego źródłem są najczęściej żarówki, żarówki halogenowe, jarzeniówki lub diody LED-owe.

Oświetlenie wewnętrzne – oświetlenie stosowane we wnętrzach wszystkich typów budynków.

Oświetlenie zewnętrzne – oświetlenie stosowane na zewnątrz budynków, np. oświetlenie ogrodowe (lampy mające oświetlać ogrody), czy uliczne.

Oświetlenie ogólne (centralne) – światło sztuczne, którego zadaniem jest równomierne oświetlenie pomieszczenia, najczęściej jest to światło montowane na lub w suficie.

Oświetlenie miejscowe – światło sztuczne, którego zadaniem jest oświetlenie wybranego miejsca / fragmentu przestrzeni, np. blatu kuchennego, czy miejsca do czytania.

Oświetlenie akcentowe – światło sztuczne, którego zadaniem jest zaakcentowanie wybranego przedmiotu lub fragmentu przestrzeni, najczęściej stosowane do podświetlania obrazów lub luster oraz podkreślania urody ważnych elementów dekoracyjnych, bądź elementów wystaw.

Oświetlenie dekoracyjne – światło sztuczne, którego zadaniem jest dekorowanie przestrzeni, budowanie nastroju we wnętrzu lub podkreślanie jego charakteru; światło dekoracyjne najczęściej nie ma walorów użytkowych.

Oświetlenie mieszane – połączenie oświetlenia ogólnego i miejscowego, czasem również akcentowego i dekoracyjnego.

Oświetlenie bezpośrednie – światło bezpośrednie to światło padające ze ściśle określonego źródła na konkretny fragment wnętrza, np. na stół jadalny lub biurko; światło bezpośrednie ma wyraźnie ukazywać teksturę i kształty oświetlanych obiektów.

Oświetlenie pośrednie – światło pośrednie to światło rozproszone lub odbite, najczęściej padające na obiekty z większych źródeł światła.

Oświetlenie awaryjne – oświetlenie stosowane w sytuacjach awarii zasilania urządzeń do oświetlenia podstawowego; oświetlenie awaryjne dzieli się na oświetlenie zastępcze oraz oświetlenie ewakuacyjne (umożliwiające bezpieczne opuszczenie jakiegoś miejsca / budynku m.in. podczas awarii zasilania).

Oświetlenie uliczne – oświetlenie zewnętrzne, mające za zadanie oświetlanie ulic, dróg i chodników, pozwalających na bezpieczne poruszanie się po nich.

Jak dobrać dobrze oświetlenie?

Prawidłowe oświetlenie to oświetlenie zaprojektowane po wcześniejszej wnikliwej analizie specyficznych potrzeb ludzi, którzy w danym miejscu będą z niego korzystać. Światło w domach i mieszkaniach powinno zaspokajać oczekiwania wszystkich domowników, pozwalać na wykonywanie wszelkich czynności (w tym: domowych obowiązków, zadań związanych z nauką i pracą, przyjemności) w sposób bezpieczny (dla zdrowia ogólnego oraz zdrowia narządu wzroku) i komfortowy (bez konieczności przyjmowania wymuszonych, niewygodnych pozycji w poszukiwaniu najlepszego światła), a także pozytywnie wpływać na ich nastrój. Światło w przestrzeni publicznej oraz w pracy musi spełniać określone przepisy BHP i normy (wszystkie tematy związane z oświetleniem w zakładach pracy reguluje Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie przepisów bezpieczeństwa i higieny w pracy. Należy również pamiętać, że prawidłowe oświetlenie to wynik dbałości o najwyższą jakość całego procesu realizacji instalacji oświetleniowych, który nie kończy się na wykonaniu dobrego projektu oświetlenia i wyborze wysokiej jakości produktów oświetleniowych – istotne jest również profesjonalne wykonanie instalacji i późniejsza regularna konserwacja tejże.

Polecane produkty do oświetlenia z naszego sklepu

W naszym sklepie znajdą Państwo szeroki wybór lamp najwyższej jakości, a także źródła światła i osprzęt instalacyjny, które pozwolą na prawidłowe oświetlenie wszystkich wnętrz w domach, ogrodów i miejsc pracy. Wszystkie produkty prezentujemy w czytelnych kategoriach, aby maksymalnie ułatwić Państwu poruszanie się po stronie i przeglądanie naszej oferty.

Polecamy Państwa uwadze zakładki: PROMOCJE i WYPRZEDAŻE – to tutaj prezentujemy świetne lampy w obniżonych cenach. Szczególnie polecamy przeglądnięcie kategorii LAMPY DZIECIĘCE, w której nasi Klienci znajdą ponad 200 bajecznych lamp do pokojów dziecięcych i młodzieżowych, zarówno wiszących, jak i plafonów, kinkietów oraz lampek nocnych i biurkowych. Światło ma ogromny wpływ na życie i zdrowie człowieka, również tego najmłodszego – zadbajmy więc o to, by jego przygoda ze światem i oświetleniem była nie tylko kolorowa, ale również… bezpieczna.